مقدمه :

تلاش برای بهینه سازی و مصرف سوخت در ساختمانها از اهداف عمده بخش ساختمان و مسکن میباشد تمامی فعالیتهائیکه می توانند به نوعی در بهینه سازی مصرف سوخت موثر باشند از قبیل : عایقکاری حرارتی ساختمان ، عایقکاری تاسیسات مکانیکی، استفاده از تجهیزات با راندمان بالا، مصالح مرغوب (مانند پنجره های دوجداره) و طراحی مناسب در راستای جلوگیری از اتلاف انرژی  از اهم فعالیتهای مدیریت ساختمان می باشد .

ضوابط و دستورالعمل ها :
تعریف ـ به منظور عملکرد و بهره برداری مطلوب از یک ساختمان رعایت اصول و بکارگیری سیستم های موثر در یک ساختمان یکی از شاخص های اصلی محسوب می شود الف ـ ضوابط و دستوالعمل خاص منطقه
در این رابطه کلیه دستور العمل های اجرائی و ضوابط و مقررات در صدور پروانه های ساختمانی با در نظر گرفتن موارد مشروحه ذیل به عنوان پیوست نیز بایستی مدنظر و رعایت قرار گیرند .

۱-۱- رعایت نماهای متناسب و همگون و هماهنگ با شرایط اقلیمی منطقه و زیباسازی هر محله در ناحیه شهری .
۱-۲- رعایت الگوهای معماری تعیین شده درخصوص سقفهای شیبدار در شهرکهای تعریف شده .
۱-۳- پوشش مشبک (دیوار حائل و مقاوم) و زیبا در مقابل کولرهائی که در تراس نصب می شوند .
۱-۴- پوشش اطراف کانالهای کولر در بام ساختمانها با عایق حرارتی و مصالح ساختمانی ضرورت دارد .
۱-۵- اجراءسیستم لوله کشی دوگانه (جداسازی آب شرب از آب غیرشرب) در سرویسهای بهداشتی و آشپزخانه ها واحدهای ساختمانی به منظور صرفه جویی لازمه .
۱-۶- رعایت ضوابط و اجراء تونل های تاسیسات شهری براساس ضوابط تعریف شده به منظور استفاده بهینه و ایمنی از سیستم های : برق رسانی ، تلفن و ارتباطات ، آب خام (آتشنشانی و مصرف غیرشرب) و آب شرب به منظور ایمن سازی معبرهای ترددی شهرکها و محله ها و جلوگیری از تخریب خیابان می باشد .
۱-۷- اجراء لوله های فاضلاب (عدم استفاده از چاه های جذبی)و هدایت خطوط لوله های فاضلاب فرعی به خطوط اصلی دفع فاضلاب به تصفیه خانه مرکزی منطقه ضروری می باشد .
۱-۸- رعایت مقررات و ضوابط اصول ایمنی و حریم های تعریف شده شرکتهای : گاز ، آب و فاضلاب، برق و .. بایستی مدنظر قرار گیرند .
۱-۹- استفاده از آب غیرشرب جهت مصارف فضای سبز و سرویس های بهداشتی و تاسیساتی واحدهای ساختمانی و همچنین استفاده از مخازن آب خام ذخیره شده جهت آتش نشانی در موارد فوق الذکر به منظور جلوگیری از رکورد و غیرفعال شده سیستمهای آتش نشانی در هر محله از شهرکها مورد نظر است .
۱-۱۰- اجراء موتورخانه مرکزی جهت یک یا چند بلوک به منظور صرفه جوئی اقتصادی و فنی در مجموعه های ساختمانی از اهمیت ویژه ای برخوردار می باشد .
ب ـ ضوابط و دستوالعمل عمومی و کلی
در این رابطه رعایت کلیه دستورالعملها و ضوابط کلی مندرج در کلیه مباحث مقررات ملی ساختمان نشریه ۱۲۸ و آئین نامه های سازمان مدیریت و برنامه ریزی کشور که در زمینه های تاسیساتی و ساختمانی و بالاخص مطالب مهم مبحث نوزدهم مقررات ملی ساختمان که توسط سازمان نظام مهندسی ساختمان اعلام گردیده است بایستی به طور خاص و عام در کلیه طرحها و محاسبات تاسیساتی و ساختمان به عنوان پایه و اساس در نظر گرفته شوند.
• با توجه به اهمیت موضوع فهرست راهنمای مباحث تاسیساتی ساختمان و همچنین دستورالعمل*های طراحی و محاسباتی تاسیساتی ساختمان را همراه با شرح مختصری از نکات مبحث نوزدهم که صرفه جویی در مصرف انرژی ساختمانی می باشد (مطروحه ذیل) بیان می گردد .

۱- دستورالعمل های طراحی و محاسباتی تاسیساتی ساختمان
۲- فهرست راهنمای مباحث تاسیساتی ساختمان
۳- رئوس مطالب مهم مبحث نوزدهم و شرح مختصری صرفه جویی مصرف انرژی در ساختمان
۴- نقطه نظرات فنی و اقتصادی و نتایج حاصل از اقدامات بهینه سازی .
۵- پایه و اساس کنترل و بررسی طرحها و نظارت بر اجراء طرحهای تاسیساتی

• فهرست راهنمای مباحث تاسیساتی ساختمان

رعایت مقررات و مطالب مندرج در راهنمای مباحث تاسیساتی (مکانیکی و الکتریکی) در طرح و اجراء و نظارت ضروری و براساس مصوبات لازم الاجراء می باشد .
– مبحث ۱۲ : ایمنی و حفاظت کار در حین اجراء
– مبحث ۱۴ : تاسیسات گرمایی تعویض هوا و تهویه مطبوع
– مبحث ۱۶ : تاسیسات بهداشتی
– مبحث ۱۸ : عایق بندی و تنظیم صدا
– مبحث ۱۹ : صرفه جویی و مصرف انرژی در ساختمان
راهنمای مباحث تاسیسات الکتریکی مقررات ملی ساختمان ایران عبارتند از :
– مبحث ۱۳ : طرح و اجراء تاسیسات برقی ساختمانها
– مبحث ۱۵ : آسانسورها و پله های برقی
– نشریه های سازکان مدیریت و برنامه ریزی کشور (برنامه ریزی و بودجه سابق نشریه ۱۱۰)

• رئوس مطالب مبحث نوزدهم و شرح مختصری در صرفه جویی انرژی ساختمانمبحث نوزدهم مقررات ملی ساختمان در طراحی و اجراء و نظارت به دلایل فنی زیادی از اهمیت ویژه ای برخوردار می باشد در این راستا رئوس مطالب و شرح مختصری از آن را در مصرف انرژی و صرفه*جویی در ساختمان را به شرح ذیل ارائه می نمائیم و رعایت آن در طراحی ها، اجراء و نظارت و کنترل الزامی می باشد

مقررات کلی طرح و اجراء
۱-پوسته خارجی ساختمان
۲-روشنایی

۳-تاسیسات مکانیکی

۴-پیوست های مربوطه

پیوست ها مشتمل است بر :
الف ـ روش تعیین گره اینرسی حرارتی ساختمان
ب ـ روش محاسبه شاخص خورشیدی و تعیین گروه بندی
ج ـ گروه بندی جغرافیایی نیاز انرژی گرمایی و سرمایی سالانه
د ـ گروه بندی کاربری ساختمان
هـ ـ تعیین گروه ساختمان از نظر میزان صرفه جویی در انرژی
و ـ مقادیر فیزیکی اصل ، تعاریف و علائم
ز ـ مقادیر ضرائب حرارتی مصالح متداول

ح ـ مقادیر مقاومت های حرارتی سطوح داخلی و خارجی ، پوست خارجی و لایه هوا
ط ـ اطلاعیه اولیه در مورد بهینه سازی مصرف سوخت در ساختمان

نویسنده : مهندس حامد صفاری (اردیبهشت ۹۹)

آرماتورگذاری المان های بتنی یکی از مباحث مهم در طراحی سازه های بتنی مانند طراحی تیر بتنی و همینطور طراحی ستون بتنی است که در بسیاری از مواقع سبب تغییر در ابعاد و مشخصات مقاطع می‌شود اما حداقل و حداکثر آرماتور در ستون بتنی به چه میزان است؟ حداقل و حداکثر فاصله آرماتور ها در تیر بتنی به چه صورتی است؟

در این مقاله به بررسی محدودیت ­ها‌ی آرماتورگذاری المان های اصلی سازه های بتنی، یعنی تیر،‌ ستون و دیوار برشی مطابق مبحث ۹ ویرایش سال­ های ۹۲ و ۹۸ می ­پردازیم.

۱. دلایل سازگاری بتن و فولاد

سازه­ های بتن ­آرمه جزو سازه­ های پرکاربرد کشور ما محسوب می­ شوند. ما در این بخش سعی داریم به دلایل سازگاری بین بتن و فولاد بپردازیم.

• ضریب انبساطی حرارتی بتن و فولاد: ضریب انبساط حرارتی بتن و فولاد به هم نزدیک هستند، این امر موجب می­ شود تنش ­های قابل توجهی بین آن­ها ایجاد نشود. در ادامه ضریب حرارتی هر یک مشاهده می‌شوند:

ضریب انبساط حرارتی فولاد:  ^۵-۱۰*۲/۱

ضریب انبساط حرارتی بتن:  ^۵-۱۰*(۳/۱-۱)

• چسبندگی مناسب بین بتن و فولاد سبب می‌شود لغزش بین فولاد و بتن به وجود نیاید
• فولاد در معرض خوردگی شیمیایی قرار دارد و بتن قابلیت نفوذناپذیری دارد در نتیجه مسلح کردن، فولاد در برابر خوردگی در امان خواهد ماند.
• کاهش مقاومت قابل توجه، در دماهای بالا، یکی از ضعف‌های اساسی فولاد بوده که در سازه‌های بتن‌آرمه، بتن به عنوان پوششی برای آرماتورهای فولادی عمل کرده و این ضعف را تا حدودی پوشش می‌دهد.

در کنار عوامل فوق یکی از مهم‌ترین عاملی که سبب استفاده همزمان فولاد و بتن در مقاطع می‌شود مقاومت کششی پایین بتن است. مقاومت کششی بتن حدودا ۱۰درصد مقاومت فشاری آن می­باشد، به همین دلیل برای جبران این ضعف در ناحیه­ ی کششیِ بتن از فولاد استفاده می­ کنیم.

۲. حداقل و حداکثر آرماتور در المان ­های مختلف

۲. ۱ محدودیت حداقل و حداکثر آرماتور در تیرها

اعضای مختلف بتنی در سازه تحت نیروهای مختلفی قرار می­گیرند. به­ عنوان مثال تیرها تحت برش و خمش قرار می­گیرند. با توجه به نیروهای وارد به اعضا باید حداقل و حداکثر درصد آرماتور اعضا رعایت شوند که در ادامه دلیل استفاده از این محدودیت ها ذکر می شود.

۲. ۱. ۱ حداقل و حداکثر آرماتور خمشی تیرها

در برخی مواقع ممکن است مقاومت نهایی خمشی مقطع  (M_u) از لنگر ترک ­خوردگی (M_cr) آن کمتر باشد که باعث ترک­ خوردگی بلافاصله عضو بتنی و گسیخته شدن آن می ­شود. این نوع شکست بدون هشدار قبلی بوده و باید از آن جلوگیری شود. با رعایت حداقل آرماتور خمشی در اعضای خمشی، از شکست ترد در این اعضا جلوگیری می‌شود.

ترک­ خوردگی مقطع زمانی رخ می­دهد که تنش کششی حداکثر در دورترین تار کششی مقطع به حد f_r (مدول گسیختگی که نشان دهنده‌ی  تنش کششی در لحظه ترک ­خوردگی (شکست) تیر است) برسد.

اگر میزان فولادهای کششی در مقطع بتن ­­­­آرمه کم باشد، جاری شدن فولادها تحت نیروی کم­تری اتفاق می­ افتد و بنابراین ابتدا فولادها تسلیم شده و سپس با یک تغییرشکل قابل توجه، بتن به گسیختگی می­رسد. در این حالت مکانیزم گسیختگی از نوع شکل ­پذیر یا نرم خواهد بود.

با توجه به این توضیحات، شرایط مطلوب در مقاطع بتن‌آرمه، زمانیست که آرماتورهای فولادی مقطع زودتر از بتن جاری شوند و با در نظر گرفتن آرماتور حداقل در مقطع، سعی در رسیدن به این هدف داریم؛ به عبارت دیگر، در صورتی که مقدار آرماتور مقطع از حداقل آرماتور مجاز کمتر باشد، احتمال تسلیم شدن آرماتورها پیش از بتن وجود دارد که این شرایط مطلوب نمی‌باشد.

در هر دو ویرایش آیین­ نامه (ویرایش سال ۹۲ مبحث نهم ‌در بندهای (۹-۱۴-۵-۱ و ۹-۱۴-۵-۲) و پیش‌نویس نهایی آن در سال ۹۷ در بندهای (۹-۱۱-۵-۱-۲ و ۹-۱۱-۲-۳))، حداقل مقدار آرماتور خمشی یکسان بوده و برابر است با:

به عنوان مثال برای میلگردهای AIII با تنش تسلیم ۴۰۰ مگاپاسکال و بتن C25 با مقاومت مشخصه ۲۵ مگاپاسکال خواهیم داشت:

حداکثر آرماتور خمشی یا  طبق بند ۹-۱۴-۵-۱ ویرایش دوم مبحث نهم مقررات ملی ساختمان باید از ۲.۵ درصد کمتر باشد . در صورت عدم رعایت حداکثر آرماتور، شکست ترد می­شود.

۲. ۱. ۲ حداقل آرماتور برشی تیر

در اثر ترک­ های مورب که از ترکیب برش و خمش ناشی می ­شوند، مقاومت خمشی تیر کاهش یافته و ممکن است مقطع به ظرفیت خمشی در نظر گرفته شده برای آن نرسد؛ به همین جهت، در نظر گرفتن فولادهای برشی علاوه بر افزایش مقاومت برشی مقطع، باعث می ­شود که تیر به ظرفیت خمشی خود برسد.

در تیر با فولاد برشی، قبل از ایجاد ترک مورب، به دلیل سازگاری فولاد و بتن، کرنش در خاموت­ ها با کرنش متناظر در بتن مساوی بوده و چون کرنش ترک خوردگی بتن بسیار کوچک است در نتیجه، تنش در خاموت ­ها هم قبل از ایجاد ترک مورب از ۲۰ تا ۴۰ مگاپاسکال تجاوز نمی ­کند (به میزان تنش متناظر با کرنش ترک خوردگی بتن)؛ در واقع آرماتورهای برشی از ایجاد ترک جلوگیری نمی ­کنند، بلکه پس از ایجاد ترک مورب، تحت تنش قابل توجهی قرار می­گیرند و  نقش اساسی در تحمل برش مقطع ایفا می­کنند، زیرا پس از ایجاد ترک از توانایی بتن در تحمل برش صرف نظر می‌شود.

در ویرایش ۹۲ مبحث نهم مقررات ملی، با توجه به روابطی که در بندهای ۹-۱۵-۲ تا ۹-۱۵-۶ نوشته شده­ است می­توان آرماتور برشی عضو مورد نظرمان را طراحی کنیم. در پیش نویس سال ۹۷ این محدودیت ­ها در بندهای ۹-۱۱-۵ و ۹-۱۱-۶ ذکر شده ­اند که جمع­ بندی این بندها در کادرهای زیر مشاهده می‌شوند.

در آیین نامه به فاصله این آرماتورها نیز در بند ۹-۱۵-۶ اشاره شده است.

با رعایت حداکثر فاصله آرماتورهای برشی، هر ترک مورب ۴۵ درجه توسط حداقل یک آرماتور برشی قطع می­ شود. این محدودیت برای جلوگیری از کمانش فولادهای فشاری نیز مطرح شده است.

همانطور که در بند ۹-۱۵-۶-۴-۳ ذکر شده در صورتی که برش از یک مقدار تجاوز نماید حداکثر فاصله ­ی آرماتورهای برشی هم نصف می­شوند. فاصله نزدیک­تر آرماتورها در این حالت منجر به کاهش عرض ترک‌های مورب، و نیز مهار بهتر آرماتورها می ­شود. همچنین در نظر گرفتن فاصله­ ی حداقل برای خاموت­ ها به دلیل مسایل اجرایی و امکان ویبره زدن می­ باشد.

فولادهای برشی مایل چون عمود بر ترک ۴۵ درجه هستند عملکرد بهتری دارند ولی لازم به ذکر است که به علت مسایل اجرایی فولادهای برشی قائم به فولاد برشی مایل ترجیح داده می­شوند.

مقدار حداقل آرماتور برشی در ویرایش‌ سال ۹۷ نسبت به ویرایش سال ۹۲ تفاوت اندکی کرده است:

به عنوان مثال، برای یک تیر با عرض ۴۰ سانتیمتر ( b_w) اگر مقاومت مشخصه بتن ۲۵ مگاپاسکال ( f_c) باشد و در صورتی که فاصله‌ی خاموت‌ها ۱۵ سانتیمتر () و فولادهای عرضی هم از نوع AIII با تنش تسلیم ۴۰۰ مگاپاسکال ( f_yv در ویرایش ۹۲ و  در ویرایش ۹۸) در نظر گرفته شوند، خواهیم داشت:

همانطور که مشاهده می‌شود، آرماتور برشی لازم در هر مقطع با فاصل ۱۵ سانتیمتر در ویرایش ۹۲ برابر با ۴۵ میلیمتر مربع و در ویرایش ۹۸ برابر با ۴۶.۵ میلیمتر مربع می‌باشد، لازم به ذکر است که در خاموت‌های بسته هر مقطعی که زده شود دو ساق آرماتورهای عرضی قطع می‌شود در نتیجه اگر از یک آرماتور نمره ۱۰ در این مثال به عنوان خاموت بسته استفاده شود که سطح مقطع هر ساق آن ۷۸.۵ میلیمتر مربع می‌باشد ۷۸.۵ × ۲ = ۱۵۷ میلی متر مربع، سطح مقطع آرماتورهای عرضی بوده و از مقدار حداقل بزرگتر می‌باشد.

در ادامه، بندهایی از مبحث نهم را که به آن­ها اشاره شد، هم بر اساس ویرایش سال ۹۲ و هم بر اساس پیش ­نویس سال ۹۷ قرار داده شده‌اند و در انتهای این بخش تفاوت ­های این دو ویرایش در کادر قرمز رنگ مشاهده می‌شوند.

به طور خلاصه، روابط زیر بیانگر این نکته می‌باشند که اگر نیروی برشی نهایی موجود بتن (V_U) از نصف نیروی برشی مقاوم تامین شده توسط بتن (V_C) کوچکتر باشد، نیازی به قرار دادن آرماتور برشی در مقطع نیست؛  بدیهی است که این حالت به ندرت رخ داده و معمولا نیاز به در نظر گرفتن آرماتور برشی هم خواهیم داشت. در مرحله بعد، پس از آنکه مشخص شد نیاز به آرماتور برشی داریم، به کمک فرمول، مقدار A_v/S محاسبه می‌شود که این مقدار از که پیش از این محاسبه شد باید بیشتر باشد.

در ادامه، مشاهده می‌شود که اگر نیروی برشی نهایی موجود بتن ( V_U) از مقدار ذکر شده در فرمول زیر کمتر باشد فاصله خاموت‌ها (s) از نصف عمق موثر (d) مقطع باید کمتر باشد و در صورتی که  از فرمول زیر بزرگتر باشد، فاصله‌ی خاموت‌ها باید از یک چهارم عمق موثر کوچکتر باشد.

همچنین، فاصله‌ی آرماتورهای برشی (خاموت‌ها) به نیروی برشی مقاوم تامین شده توسط فولاد برشی () هم بستگی دارد که در روابط زیر مشاهده می‌شود:

۲. ۱. ۳ حداقل آرماتور پیچشی

اعضای بتنی ممکن است تحت پیچش قرار بگیرند. اثر پیچش در عضو به صورت تنش برشی ظاهر می­شود (مطابق شکل زیر) که ممکن است باعث ترک ­خوردگی مورب شود.

در صورتی که پیچش باعث ترک­ خوردگی شود، ترک ­های مورب پیچشی بصورت حلقوی در پیرامون مقطع تیر توسعه یافته و پیش­ ­می‌روند. خاموت ­های پیچشی باید در هر چهار وجه تیر امتداد داشته باشند. فولادگذاری پیچشی بستگی به پیچش ترک ­خوردگی و پیچش موجود در مقطع دارد، که در ویرایش سال ۹۲ اگر پیچش مقطع بیشتر از ۲۵ درصد پیچش ترک خوردگی باشد مقطع را برای پیچش هم باید طراحی کرد در غیر این صورت نیازی به طراحی پیچش نبوده و خاموت های برشی مقطع جوابگوی برش احتمالی ناشی از پیچش هم خواهند بود.

مقدار پیچش در ویرایش سال ۹۸ به φ بستگی دارد. طراحی پیچشی طبق آئین ­نامه، شامل فولادهای طولی و عرضی پیچشی می­باشد که جمع­ بندی آن در ادامه آورده شده است و ضوابط این فولادگذاری ­ها در بندهای ۹-۱۵-۶ تا  ۹-۱۵-۱۲ ویرایش سال ۹۲ و بندهای ۹-۱۱-۴ تا ۹-۶-۱۱ ویرایش سال ۹۸ ذکرشده ­اند. خلاصه ­ای از این بند ها در این قسمت ارائه شده است.

با توجه به اینکه طراحی برشی مقطع معمولا ابتدا انجام می‌شود، در صورتی که پیچش ضریبدار مقطع (T_u) از لنگر پیچشی آستانه ( T_th) کوچکتر باشد نیازی به طراحی پیچشی نیست و طراحی برشی مقطع نیاز پیچش را هم ارضا می‌نماید. در حالتی که طراحی پیچشی هم لازم باشد +۲ که نسبت سطح مقطع به فاصله‌ی آرماتورهای برشی (و پیچشی) است باید مطابق رابطه بدست آید. _lmin هم سطح مقطع آرماتور طولی مقاوم در برابر پیچشی می‌باشد که از حداقل دو رابطه‌ی زیر بدست می‌آید.

۲. ۲  محدودیت حداقل و حداکثر آرماتور در ستون

در ستون، فولادهای طولی برای کمک به ظرفیت فشاری بتن و تحمل کشش احتمالی ناشی از لنگر خمشی تعبیه می­ شود. فولادهای عرضی به صورت تنگ بسته در فواصل مناسب، به ­عنوان قیدجانبی برای آرماتورهای طولی عمل می­کنند و هم نقش اجرایی دارند و آرماتورهای طولی را در هنگام بتن­ ریزی و ارتعاش بتن، در جای خود مهار کرده و از چسبیدن آنها به بدنه ­ی قالب جلوگیری می­کنند.

برای آرماتورهای طولی ستون نیز همانند مقاطع دیگر محدودیت­ هایی در نظر گرفته می ­شود. حداقل آرماتور طولی در مبحث ۹ مقررات ملی ساختمان ۱ درصد و حداکثر آرماتور طولی در مبحث ۹ مقررات ملی ، ۸ درصد می ­باشد.

همچنین فولادهای عرضی با کاهش طول آزاد فولادهای طولی، از کمانش آن­ها تحت تنش­ های فشاری بالا جلوگیری کرده و مقاومت ستون را بالا می ­برند. فولادهای عرضی به صورت تنگ بسته همچنین در مقابل نیروی برشی احتمالی موجود در ستون مقاومت می­ کنند.

دورپیچ حلقوی (اسپیرال) در ستون علاوه بر تامین وظایف تنگ بسته، باعث جلوگیری از اتساع جانبی بتن، محصور شدگی مناسبی برای بتن هسته ­ی ستون فراهم می­کند. بنابراین شکل­ پذیری و مقاومت فشاری بتن هسته را افزایش می ­دهند.

ستون بتن ­آرمه مسلح به همراه دورپیچ به شکل اسپیرال، تحت فشار بالا و قبل از شکست، از شکل ­پذیری مطلوبی برخوردار خواهد شد. این رفتار شکل­ پذیر تحت بارهای لرزه­ ای و به خصوص بار زلزله، با تغییرشکل ستون، امکان جذب انرژی قابل توجه ی قبل از فرو ریختن ستون را فراهم می ­کند. محدودیت حداکثر فولاد طولی ستون به جهت جلوگیری از تراکم میلگرد و مشکلات اجرایی مرتبط با آن نظیر ویبره زدن است.
حداقل تعداد میلگرد طولی در اعضای فشاری را ۴ میلگرد در تنگ بسته ­ی مستطیلی و دایروی، ۳ میلگرد در تنگ مثلثی و ۶ میلگرد در حالت استفاده از دورپیچ مجاز می­ نماید. حدقل فاصله بین میلگرد­های طولی باید به صورتی باشد که بتن بتواند به آسانی در داخل پوسته نفوذ کرده و فضای بین میلگردهای بیرونی و قالب را پر کند.

۲. ۳ محدودیت حداقل و حداکثر آرماتور در دیوار برشی

دیوارهای برشی جزو اعضای مهم سازه ­ای هستند این دیوارها توسط آرماتورهای افقی و قائم مسلح شده ­اند. این آرماتورها نیز محدودیت­ هایی نظیر حداکثر و حداقل نسبت فاصله آرماتورها را دارند. معمولا درصد آرماتورهای افقی و قائم باید در محدوده ­ی ۰.۰۲ و ۰.۰۰۲۵ باشند البته این محدودیت ­ها جزئیات بیشتری دارند که در ۹-۱۹-۴، ۹-۱۹-۴ و ۹-۴-۲۳ ویرایش سال ۹۲ و بندهای ۹-۱۳-۵ تا ۹-۱۳-۷ ویرایش سال ۹۸ آمده است که این محدودیت ­ها را در این قسمت جمع­ بندی کرده ­ایم.

تفاوت عمده بین این دو ویرایش، مقاومت فولاد مورد استفاده برای تعیین فاصله بین آرماتورها می ­باشد که در ویرایش سال ۹۲ این مقاومت ۴۰۰ مگاپاسکال و در ویرایش سال ۹۸ ، ۴۲۰ مگاپاسکال درنظر گرفته شده است.

۲. ۴ محدودیت حداقل و حداکثر آرماتور در دال‌ها

دال بتنی نوعی سقف است که به صورت یکپارچه از مصالحی مانند بتن و فولاد ساخته می­شود که بسته به نسبت طول دهانه بزرگ به دهانه کوچک به دو نوع دال یک طرفه و دو طرفه تقسیم می­شوند. در صورتی که نسبت دهانه بزرگ‌تر به دهانه کوچک‌تر بیشتر از ۲ باشد و دال بر روی دو لبه مقابل قرار گیرد، از نوع یک طرفه خواهد بود. در دال‌های یک طرفه انتقال بارهای وارده در جهت طولی انجام شده و در راستای دهانه‌های کوچکتر، آرماتورهای طولی حداقل قرار داده می­ شوند

اگر نسبت دهانه بزرگ‌تر دال نسبت به دهانه کوچکتر آن از ۲ کمتر باشد و دال به واسطه تکیه‌گاه در چهار ضلع خود پشتیبانی گردد، می‌توان گفت دال از نوع دو طرفه است. در این دال، آرماتورهای اصلی باید در هر دو جهت اجرا شوند زیرا نیرو هم در راستای طولی و هم عرضی منتقل می‌شود.

حداقل آرماتور خمشی دال در ویرایش ۹۲ بستگی به f_c بتن و f_y آرماتور مصرفی دارد که در قسمت جدول جمع ­بندی انتهای مقاله بطور کامل شرح داده شده­ اند. در آیین‌نامه ویرایش ۹۸ حداقل آرماتور خمشی دال به A_g۰.۰۰۱۸ محدودشده و فاصله بین آرماتور ها باید از ۵ برابر ضخامت دال و ۳۰ سانتی­متر کمتر باشد. محدودیت­ های آرماتورگذاری در دال­ ها در بند ۹-۱۸-۴-۱ ویرایش سال ۹۲ و بند ۹-۹-۶ ویرایش سال ۹۸ ذکر شده ­اند.

* در این قسمت s فاصله آرماتورها از یکدیگر و h ضخامت دال می­باشد.

۲. ۵ محدودیت‌های آرماتور گذاری در دال دو طرفه

در ویرایش ۹۸ فصلی مجزا برای طراحی دال دو طرفه در نظر گرفته شده است. سعی کردیم در این بخش بخش‌های مهم طراحی دال دو طرفه را جمع بندی کنیم:

* در این قسمت s فاصله آرماتورها از یکدیگر و h ضخامت دال می­باشد.

۳. نتیجه گیری

در این مقاله مقدار آرماتور مورد نیاز مقاطع، ضوابط حداقل و حداکثر نسبت آرماتور و فاصله حداقل و حداکثر آرماتورها در هر دو ویرایش را مطالعه و جمع­ بندی کردیم و تفاوت­ های این دو ویرایش را در بخش های مختلف بیان کردیم. در جدول زیر خلاصه­ ای از ضوابط طراحی اعضای مهم را قرار داده ­ایم. این جدول بر اساس ویرایش سال ۹۲ می­باشد.

نویسنده:

1. مهندس میر محسن بخشنده (اردیبهشت ۹۹)

🔶آب بندی : جلوگیری از نفوذ آب یا رطوبت
🔹آب بندی : دوغاب ریزی بر سطح رجها
🔶آب بندی : عایق نفوذ نا پذیر
🔹آب چین : دوقاب ریزی اجرکارها با ملات ماسه و سیمان یا مانند ان
🔶آجر چهارگوش : آجر مربع شکل
🔹آجر سه قدی : ۳/۴ آجر قزاقی
🔶آجر فارسی بُر : آجر لب پخ
🔹آجر نبشی : اجر که در نبش دیوار به کار می رود
🔶آجر نره : آجرهایی که طول یا عرض عمودی و افقی پهلوی یکدیگر قرار گیرند.
🔹آچار F : وسیله ای به شکل F برای خم کردن میلگرد(آرماتوربنتدی)
🔶آسفالت : شن و ماسه و قیر پخته شده
🔹آسفالت سوخته: آسفالت بدون چسبندگی
🔶آلو ئک : لب پر شدن آجر به وسیله آهک
🔹آویز :در سقف تیرچه بلوک
🔶آهن گُم : آهن سقف که روی آنها با آجر پوشانده اند.
🔹اسپر : جرزهای طرفین یک تاقی یا قوس بالای در
🔶الاستیسیته : کشسانی ، لم

🔶اسکوپ : میخ سر کج
🔹اسکوپ: میخ دو سر یا سه سر
🔶اشپیل : میله ای که از شکاف عبور می کند
🔹افت : نشست
🔶اکسپوزه : فرم ، نمایش ، حالت
🔹اورلپ : پوشش
🔶ایزولاسیون : عایق ، آب بندی
🔹ایزوله : عایق
🔶بالشتک : آجر یا قطعه بتنی که زیر سر تیر آهن با مصالح پوششی دیگر قرار می دهند.
🔹بلوکاژ : مراحل کف سازی
🔶بند آجر : قطعه آجری که فاصله دو اجر را در سقف پُر می کند.
🔹بند کلوکی : قطعه اجری است به اندازه کلوک
🔶پاتاق : شروع تاق از روی پایه با دیوار
🔹پاره اجر : قطعات مختلف آجر یا آجرهای شکسته
🔶پاسنگ : پاخوری پای در یا دیوار
🔹پاکار : محل شروع قوس
🔶پالانه : آجر کاری که مانند فرش آجر بعد از ساختن سقف انجام می شود.

🔶پخ : گوشه از اخر را فارسی بُر کردن یا در زاویه دیوارها ماهیچه بکاربردن
🔹پشت بغل : لچکی بالای قوس
🔶پشت بند : قطعات که پشت تخته های قاب میخ می کنند.
🔹پکافته : دیوار تیغه ای که به دیوار اصلی چسبیده است.
🔶پلیت : ورق
🔹پمپ کردن : با فشار حرکت دادن
🔶پوتر : تیر بتنی
🔹پوست ساپ : سمباده
🔶پوسته : روکشی است که روی آجر کاری ها یا در جاهای مختلف ساختمان بکار می رود.
🔹پیستوله : دستگاه پاشنده مواد
🔶تاج قوس : بالای قوس
🔹تاریک کردن : اجر کاری سقف را به اتمام رساندن
🔶تخته شدن : به انتها رساندن دیوار ، پایان دیوار چینی
🔹تخماق : کوبه سنگین
🔶تراورس : تخته های قطور و عریض
🔹تماسه :وسیله ااجرای دیوار کله راسته
🔶تنش : تنیدن

🔶تنگ افتادن : درگیر شدن ف مهار شدن
🔹توپی : شی کروی پلاستیک
🔶توری فنسی : کلاف بندی مشبک از مفتول های ۲ و ۳ میلیمتری نرم که در حصارکشی بین وادار پروفیل به کار می رود.
🔹تیر شاخص : تی عمودی وسط خرپا
🔶تیزون : پر گیر ف زودگیر
🔹تیغه : دیوارهای جدا کننده
🔶جان پناه : دیوار جلوی بالکن یا دیوار اطراف بام
🔹جان گچ گرفته شده : عدم خوردگی گچ
🔶جرز : دیوار یا پایه ضخیمی است که باربر باشد
🔹جوَک : نوعی اجر کاری زیگزاگ
🔶چارک : ۱/۴ آجر چهار گوش و ۱/۲ آجر قزاقی
🔹چاه کور : مشخص نبودن محل چاه در سطح زیر بنا و حوالی پی ها
🔶چاهک : چاهی به ارتفاع ۱٫۵ الی ۲٫۵ متر
🔹چرخ چاه : وسیله چوبی و یا فلزی که به چرخش درون خزانه در پایه چرخ چاه و یا بلبرینگ سبب جابجایی مصالح به درون چاه و یا خارج آن می شود.
🔶چهار دنگ : ۳/۴ آجر چهار گوش
🔹الحاق : وصل
🔶خاک شوره : خاکهای نمکی

🔶خرپشته : سر پناه پله روی بام
🔹خرک : برای نگه داشتن میلگردهای مش فوقانی فندسیون که خود با میلگرد درست می شود
🔶خط کردن : نشان کردن
🔹خمش : ممان ، سینه کردن
🔶خیز : ارتفاع قوس
🔹دج : زمین سخت
🔶درپوش : قسمتی از روی دیوار آجری با دیوارهای دیگر می سازند.
🔹دلیل گذاری : رج استاد ، رج اصولی
🔶دوپوش : گنبدی که با یک سقف اضافه پوشش شده باشد.
🔹دول: سطل بنایی
🔶دیوار حائل : دیوار واسطه باربر
🔹رایزر : کانال عمودی
🔶رج بنا : ردیف های آجر کاری
🔹روکار : نمای ساختمان
🔶رومی : قوس نیم نیم دایره بالای درگاه
🔹زمین زِِد : زمین سخت که مقاومت و فشردگی دانه ترکیبی آن در حد کمتر از مین دج است
🔶زنجاب : آبخور

🔶زنجاب : سیراب کردن آجرها
🔹زیره : دانه های خشن
🔶زیگزاگ : حرکت کنگره ای ( چپ و راست)
🔹زیگزال : میلگرد های خرپایی تیرچه
🔶سبدی : میلگرد بافته شده برای بالا و پایین شناژ فنداسیون
🔹سپتیک تانگ : مخزن بزرگ فاضلاب (منایع و فضولات )
🔶سر سفت : نسبت به خط قائم جلوتر باشد
🔹سرگرداندن : سرو ته کردن
🔶سروا افتاده : نسبت به خط قائم عقب تر باشد
🔹سله : پیش آمده
🔶سنجاقی : میلگرد های برش گیر فنداسیون
🔹سنگ دانه : سنگ های ریز
🔶سیسپول تانک : مخزن بزرگ فاضلاب ( مایع)
🔹سیلت : لای
🔶سیلر : رنگ ثابت کننده
🔹سیم آرماتور بندی : سیم با قطر ۱٫۵
🔶سیمان سنگ شده : پودر سیمان فشرده
🔹شاقولی : قائم بودن